برکسی پوشیده نیست که به با روند رو به رشد تکنولوژی و ورود فناوری های نوین در زندگی بشر ، چه تاثیرات شگرفی در سطوح مختلف زندگی انسان به وجود آورده و چه مزیت ها و معایبی این عصر جدید تکنولوژی ، برای آحاد یک جامعه به ارمغان آورده است .
به واقع فضای مجازیِ شبکه های اجتماعی اینترنتی یکی از مهمترین ابزارها برای نمود یافتن اثرات جهانی‌شدن است. این فضای مجازی عرصه وسیعی از اطلاعات و نمودهای مختلف معنایی را ایجاد میکند. افراد در مواجهه با این فضا و تکثر منابع در ساخت هویت، دچار تعلیق (به معنی معلق بودن و سردرگمی) میشوند. از بین رفتن زمان و مکان و نقش بیشتر فضا در دنیای مجازی تجلی آشکاری دارد. افراد در مواجهه با این فضای دوم، بنیانهای هویت خود را متزلزل میبینند و دچار تردید و اضطراب میشوند.
درتکمیل مقدمه عناون شده بایستی اذعان نمود،جوامع مختلف تحت تاثیر تحولات بسیار عظیم علمی- تکنولوژیک به سمت جامعه اطلاعاتی یا جامعه شبکهای در حال حرکتاند. جامعه شبکهای، جامعهای است که ساختار آن متاثر از فناوری است. در جامعه شبکهای، جوامع با چالشهایی چون نابرابری اجتماعی، هویتهای جدید، تمایزپذیری و شالودهشکنی نهادهایی نظیر دولت، و فرصتهایی چون نقش اینترنت و شبکههای اجتماعی در پژوهش، خلاقیت، تعامل و همزیستی جهانی، شکلگیری هویت سیال و غیره رو به رو شدهاند. به نظر میرسد به علت وجود این چالشها انسجام اجتماعی و هویتی در جامعه اطلاعاتی و به خصوص در کشورهای در حال توسعه مانند ایران متزلزل شده است. فرایند جهانی شدن با گسترش قلمرو روابط زندگی اجتماعی دنیای اجتماعی افراد را بسیار بزرگتر میکند و احساس کنترلناپذیر شدن چنین دنیایی را در آنها به‌وجود میآورد.
شبکههای اجتماعی مجازی به لحاظ عمومیت یافتن در میان کاربران و با گستره وسیع جغرافیایی در درون مرزهای ملی، تبدیل شدن به یک ارتباط خصوصی و شخصی و فارغ بودن از هر نوع کنترل از سوی مراجع قدرت، به‌وسیلهای بی‌بدیل در عرصه ارتباطات تبدیل شدهاند و زمینههای تاثیرگذاری خارج از کنترل دولتها و نهادهای قدرت را در جوامع به‌وجود آورده‌اند.
دراین خصوص بسیاری از مردم و برخی رسانه ها و حتی مشاهیر در هراسند که نکند این زندگی مجازی زندگی واقعی ما را تعطیل کند! البته که این دغدغه ای بی پایه نیست و عکس ها و کارتون هایی که أعضائ یک خانواده را در محفل خانوادگی در حال غور زدن در دنیای مجازی نشان میدهند بخوبی حاکی از این دغدغه هستند .
اما این دغدغه نباید مانع به حساب آوردن این واقعیت شود که شبکه های اجتماعی تا همین الان هم توانسته اند نه تنها باعث تعمیق ارتباطات علمی بشوند بلکه حتی بسیار ی از پیوند ها و علائق عاطفی و خانوادگی را هم تعمیق کرده اند ! همه ما شاهدیم دوستان و بستگان و هم کلاسی های قدیم پس از سال ها یکدیگر را یافته بخش های مرده خاطرات و زندگی خود را دوباره کشف میکنند حتی در همان کارتونی هم که أعضائ یک خانواده سر میز شام در حال غور زدن در تلگرام هستند نباید از یاد برد که در بخش اعظم ساعات روز هم همان افراد در فرصت های کوتاهی که در کار روزانه به دست می اید با خانواده در ارتباط هستند ! ارتباطاتی بسیار طولانی تر از ان فرصت محدود شام یا دور همی !ارتباطاتی که تا پیش از این امکان پذیر نبود .
از همه مهم تر اینکه همگی شاهدیم اخلاقیات مجازی هم در حال برامدن و به فعل درامدن است .حالا بندرت در گروه های علمی کامنت های غیر علمی میبینیم و در گرو های خاص که مثلا بین همکاران یا همکلاسان و فأمیل تشکیل شده هم شاهدیم رفته رفته دارد از حجم کامنت های عمومی و متفرقة کاسته شده و کامنت ها به همان مطالب مربوط به آن گروه محدود میگردند.
درپایان و به نظر نگارنده به‌نظر میرسد با توجه به فرایند جهانی‌شدن و مواجه شدن نسل متراکم جوان ایرانی با فضای مجازی، ضروری است عواقب این مواجهه در ایجاد بحرانهای هویتی بررسی شود. همان‌گونه که اشاره شد جامعه ایران به لحاظ قرارداشتن در دوره تاریخی خاص، از جنبههای «گذار» امروزه علاوه بر بحران هویت دوره تاریخی صنعتی، بحرانهای هویتی دوره پساصنعتی و فضای مجازی را نیز تجربه میکند. مسائل هویتهای قومی هر چند محسوس نیست، در فضای مجازی تحولات خاص خود را دارد. در حال حاضر با توجه به رشد فزاینده شبکههای اجتماعی، برنامهریزی برای منابع هویت‌ساز جدید با توجه به فضای مجازی در برنامهریزیهای اجتماعی، فرهنگی و سیاسی الزامی است.
تهیه و تنظیم : مهدی حیدرپور
روابط عمومی و تبلیغات رهپویان شریف
